Grote Markt 2, 8800 Roeselare, België

Het complex uit het derde kwart van de 18de eeuw en de 20ste eeuw ligt ten zuiden van de Grote Markt. Door brand in 1749 was de kleine hal uit 1711 op de zuidoostzijde van de Grote Markt bouwvallig. In 1769-1771 werd een nieuw stadhuis met hal gebouwd in Lodewijk XV-stijl, naar ontwerp van Hendrik Bultynck (Brugge), klokkentorentje naar ontwerp van timmerman Jacobus Caytan. Naast de stedelijke en gerechtelijke functies omvatte het stadhuis ook een hotel met restaurant. De hal vormde een aparte entiteit zonder interne verbinding met het stadhuis. Door talrijke wijzigingen -deels te wijten aan de bevolkingsaangroei- teloorgang van de oorspronkelijke indeling en functies, onder meer hotel (tot 1861), hal en gerecht (tot 1925).

Talrijke ingrepen in loop der tijden: exterieur en structuur: 1796: verwijderen van de wapenschilden van Karl Theodor von Neuburg - Keurvorst van Beieren, Heer van Wijnendale en Roeselare (1724-1799) - en van Burggraaf de Montmorency van Roeselare van de frontons, van de hand van Jacques Dupont; circa 1835 terugplaatsen van de wapenschilden op de frontons. 1841: inrichten van nieuwe hotelkamers boven de koetsstallingen. 1863: nieuwe arduinen inkomtrap. 1886: voor de eerste maal verbinding tussen de vroegere halgebouwen en het stadhuis. 1889: bekleden van de plint met arduin. 1898: cementeren van de noord-, oost- en zuidgevels in plaats van oorspronkelijk bepleistering; vernieuwen/herstellen van decoratieve elementen van witsteen en herkappen van de blauwe arduin. 1908: verhogen van de westelijke gebouwen van de hal met één verdieping met toevoeging van een erker op de westgevel naar ontwerp van D. Denys. 1917: zware oorlogsschade door beschietingen en plunderingen, hersteld in 1920. 1924-25: nieuwbouw ten westen van het "oude" Lodewijk XV-stadhuis naar ontwerp van R. Doom (Roeselare), geïnspireerd op tekening van De Potter van de vroegere hal met belforttoren. 1925: aanbrengen van voorgevelparement van natuursteen aan Lodewijk-XV-stadhuis. 1928: bouwen van politieburelen op binnenplaats hal. 1940: zware beschadigingen aan achtergebouwen van Lodewijk-XV-stadhuis bij beschietingen in 1940, onmiddellijk hersteld. 1973-1976: afbreken van de hal van het Lodewijk-XV-stadhuis wegens nieuwbouw aan de Botermarkt onder leiding van A. Decan (Roeselare); decaperen van oost- en zuidgevels van het Lodewijk XV-stadhuis, aanbrengen van een stenen parement op oostgevel en een bakstenen op zuidgevel, toevoegen van vensters op oost- en zuidgevel. 1980: tweede uitbreiding aan de Botermarkt. 1985-1986: informatiecentrum aan de Zuidstraat. 1986-88: restauratie dak en gevel Lodewijk-XV-stadhuis, aanbrengen van nieuw schild van Karl Theodor von Neuburg op voorfronton en plaatsing van de Wildeman op het klokkentorentje. 1995: reinigen en vergulden van beeldhouwwerk "Heropleving van Roeselare".

Interieur: circa 1930: vervangen van de oorspronkelijke bordestrap in de hal door keizerstrap. 1973-1974: onder meer aanpassen van de bovenverdieping van het "oude" Lodewijk-XV-stadhuis; zijmuren van de trapplaats vervangen door arcades en aangevuld met eiken borstwering; nieuwe trap in belfort. 1995: restauratie en herinrichting van het interieur van het "oude", Lodewijk-XV-stadhuis. 1996-97: herinrichten van de toegang en ontvangstruimte aan de Botermarkt.

In zijn huidige vorm, samenstel van het "Oude Stadhuis" van 1769-1771 met uitbreiding van 1924-1925. Eerst genoemde met rechthoekige plattegrond: dubbelhuis met centrale hal met trapkast; symmetrische opbouw op begane grond, aanhorigheden niet bewaard. Laatst genoemde in knik aangebouwd en L-vormig. Totaalbeeld met recentere uitbreidingen: L-vormig bouwblok begrensd door Grote Markt, Zuidstraat en Botermarkt.

"Oud Stadhuis": dubbelhuis met zeven traveeën en twee bouwlagen onder mansardedak (leien) van 1769-1771. Voorgevel sinds 1925 voorzien van stenen parement op arduinen plint met keldervensters. Licht uitspringend middenrisaliet van drie traveeën, onder driehoekig fronton versierd met polychroom wapen van Karl Theodor von Neuburg, heer van Roeselare. Kordonlijsten van blauwe hard- en zandsteen. Steekboogvensters met roedeverdeling in een geriemde omlijsting met sluitsteen. Licht verdiepte penanten, waarbij deze penanten van het middenrisaliet voorzien zijn van een rocaille siermotief. Centraal arduinen bordes met vijf treden; rondboogdeur ingeschreven in een geprofileerde arduinen omlijsting met sluitsteen, bovenlicht met waaier. Op de bovenverdieping een centrale rondboogvormige deurvenster met waaier voorzien van een smeedijzeren balkon gemaakt door Guillaume Tramaseur (Kortrijk), versierd met wapen van Roeselare, op consoles. Klokkentorentje met Wildeman. Oostelijke lijstgevel van vier traveeën en twee bouwlagen, stenen parement op arduinen plint voorzien van twee kelderluiken. In de twee linker traveeën, steekboogvensters met roedeverdeling in een geriemde omlijsting met sluitsteen. Licht verdiepte penanten. Gevel horizontaal benadrukt door kordonlijsten van hard- en zandsteen. Drie dakkapellen. De achtergevel van het stadhuis, die oorspronkelijk uitzag op de koer van de hal, is op de begane grond ingebouwd, op de bovenverdieping deels verdwenen, deels voorzien van een parement van gele baksteen. Centrale dakkapel met gecementeerd fronton, tweede kleinere dakkapel.

"Nieuw stadhuis": uitbreiding van stadhuis en voornamelijk belfort met vermenging van regionalisme met art-deco-inslag en gestileerde interpretatie van het belforttype. Hoekgebouw (parallel aan de Zuidstraat) van één + vijf traveeën op noordzijde, drie traveeën op de westgevel en twee bouwlagen onder leien zadeldak. De oostelijke travee van de voorgevel heeft een geringere hoogte. Verticale ritmering door middel van lisenen en minder uitgesproken horizontale geleding van voor- en zijgevel door arduinen plint met keldervensters en gele baksteenbouw afgewisseld met Gobertange en Euville. Uitstekende baksteenkoppen tussen de vensters van de twee bouwlagen op noordzijde. Vlakke, getande vensteromlijsting met verticaal doorlopende platte banden. Rechthoekige vensters met kruiskozijnen en roedeverdeling. Onder kroonlijst noordzijde, reliëfs met eikenbladeren en eikels. Rij grote dakkapellen gevolgd door reeks kleine. Aan westzijde, centrale poort met zevenhoekige boog waarboven twee ankers. Dominerende vierkante hoektoren als "moderne" interpretatie van het middeleeuwse belforttype: sokkel van Gobertange waarin halfverheven Sint-Michielsbeeld "Heropleving van Roeselare" van Jules Lagae van blauwe steen; tweede geleding ingedeeld door middel van lisenen en steunberen op de hoeken, horizontale accenten door middel van gele baksteen, Gobertange en Euville. Op noord- en westzijde drie vensters met roedeverdeling. Nissen met wapenschilden. Rechthoekige galmgaten. Borstwering met leeuwen met wapenschild van Roeselare op de hoeken; leien tentdak.

Interieur. Plattegrond van het 18de-eeuwse stadhuis grosso modo bewaard op de gelijkvloerse verdieping. Het interieur werd gedurende de bouwgeschiedenis talrijke keren gewijzigd, zodat er slechts weinig originele elementen bewaard gebleven zijn. In de trouwzaal, het bureel van de burgemeester en de wachtplaats op de begane grond en de raadszaal op de bovenverdieping zijn de Lodewijk-XV-stucplafonds en -schouwboezems gerestaureerd en gemouleerd naar de oorspronkelijke modellen (na de Eerste Wereldoorlog), heden deels verguld. In de raadszaal, verguld geprofileerd jaartal "Anno 1770". Keizerstrap leidend naar eenheidsruimte op de bovenverd.; nog merkbare scheiding tussen oorspronkelijk gebouw en uitbreidingen.

Mobilair: In de conferentiezaal, gelegen op tweede bouwlaag van de uitbreiding naar ontwerp van R. Doom, een wandschilderij op doek van Gaston Vallaeys. Schilderijen van onder meer Cornelis De Vos, Ferdinand Callebert, Alfons Blomme. Beeldhouwwerken van onder andere Jules Lagae, Clemens Carbon, Josué Dupon en Pieter Boncquet.

Stadsarchief Roeselare, Fonds Stadseigendommen, dossier 5-9, 29-31, 46-47. COUSSEMENT P., Een inventaris van het stadhuis van Roeselare uit 1815, in Rollariensia, I, 1969, p. 53-61.
DE BRUYNE M., Het wapenschild van Karl Theodor van Neuburg op het stadhuis van Roeselare, 1988.
GODDEERIS J., Van stedehuus tot stadhuis, Roeselare, 1988.
Kunstpatrimonium stadhuis Roeselare, Stad Roeselare, Dienst cultuur, Roeselare, 1998. Stadsarchief Roeselare, Fonds Stadseigendommen, dossier 5-9, 29-31, 46-47. COUSSEMENT P., Een inventaris van het stadhuis van Roeselare uit 1815, in Rollariensia, I, 1969, p. 53-61.
DE BRUYNE M., Het wapenschild van Karl Theodor van Neuburg op het stadhuis van Roeselare, 1988.
GODDEERIS J., Van stedehuus tot stadhuis, Roeselare, 1988.
Kunstpatrimonium stadhuis Roeselare, Stad Roeselare, Dienst cultuur, Roeselare, 1998.

De Gunsch A., Metdepenninghen C., Tansens A. & Vanneste P. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie West-Vlaanderen, Arrondissement Roeselare, Kanton Roeselare, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 17N1, Brussel - Turnhout.
Bron: Inventaris Onroerend Erfgoed